Ścieżka SMART – nowe zasady aplikowania

Dnia 23 maja 2024 r. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) i Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) ogłosiły kolejne nabory wniosków o dofinansowanie w ramach działania Ścieżka SMART programu FENG 2021-2027. Wnioski będzie można składać od 27 czerwca do 24 października 2024 r. W tym terminie będą realizowane cztery nabory: 2 konkursy dla MŚP aplikujących samodzielnie (alokacja 2,1 mld zł w konkursie ogólnym i 222 mln zł w konkursie tematycznym na rzecz dostępności. Oba konkursy organizowane przez PARP) oraz 2 konkursy dla dużych przedsiębiorstw aplikujących samodzielnie (alokacja 890 mln zł w konkursie ogólnym i 445 mln zł w konkursie tematycznym na rzecz dostępności. Oba konkursy organizowane przez NCBR).

W poprzednich edycjach, ocena projektów miała charakter jednoetapowy. Każdy projekt przechodził przez pełny proces oceny, który składał się z weryfikacji zgodności projektu z kryteriami ogólnymi, modułowymi i rankingującymi. Częścią oceny było również pisemne oraz ustne (panel z KOP) odniesienie się do uwag KOP z możliwością poprawy wniosku.

Zasadniczą zmianą obowiązującą już w aktualnie ogłoszonych konkursach jest wprowadzenie oceny dwuetapowej.

 

W tym etapie dokonywana jest preselekcja projektów, które spełniają następujące kryteria:

• Kwalifikowalność wnioskodawcy,
• Zgodność z zakresem naboru (jeśli dotyczy).
• Charakter badawczo-rozwojowy (jeżeli został wybrany moduł B+R) - oceniane będzie, czy projekt obejmuje badania przemysłowe i/lub prac rozwojowe; poprawnie zdefiniowano problem badawczy/technologiczny, a proponowana metoda badawcza jest adekwatna do rozwiązania tego problemu lub
• Wyniki prac B+R jako przedmiot wdrożenia (jeśli został wybrany moduł wdrożenie innowacji) - oceniane będzie, czy zaplanowano wdrożenie do działalności gospodarczej wnioskodawcy wyników prac B+R w formie innowacji produktowej lub innowacji w procesie biznesowym
• Innowacyjność rezultatu projektu - oceniane będzie, czy cechy i funkcjonalności innowacji wynikają z prac B+R, mają adekwatne wskaźniki, zaspokajają potrzeby odbiorców, potwierdzają nowość rozwiązania na rynku polskim

Ocena na tym etapie dokonywana jest wyłącznie na podstawie informacji zawartych we wniosku, bez spotkania wnioskodawcą oraz bez wezwania KOP do poprawy lub uzupełnień. Oznacza to, że wnioskodawca nie będzie mógł odnieść się do ewentualnych uwag ekspertów w zakresie kryteriów ocenianych w I etapie. Warunkiem przekazania projektu do drugiego etapu jest uzyskanie pozytywnej oceny wszystkich kryteriów pierwszego etapu.

 

W drugim etapie oceniane są:

1. Pozostałe kryteria obligatoryjne wspólne dla projektu,
2. Pozostałe kryteria obligatoryjne dla poszczególnych modułów,
3. Kryteria rankingujące,
4. Kryteria rozstrzygające (jeśli wystąpi konieczność ich zastosowania).

Dopiero na tym etapie jest możliwość ustosunkowania się do uwag i rekomendacji KOP w formie pisemnej wraz z poprawą wniosku oraz w trakcie spotkania z KOP.

 

Celem ww. zmiany jest skrócenie czasu oceny wniosków o dofinansowanie. Zgodnie z komunikatem PARP, w poprzednich konkursach aż 2/3 składanych wniosków nie dotyczyło prac B+R lub innowacji co najmniej na poziomie krajowym, a więc nie kwalifikowało się do konkursu Ścieżka SMART. Mimo to musiały one przejść cały proces oceny, włącznie z przeprowadzeniem spotkania panelowego.

 

Sam zamysł preselekcji projektów spełniających podstawowe wymogi konkursu wydaje się słuszny, jednakże, aby ostatecznie doprowadził do usprawnień w ocenie musi być przeprowadzony w sposób rzetelny i pozbawiony wad. Dużym minusem tego podejścia jest konieczność przygotowania od razu pełnej dokumentacji aplikacyjnej zawierającej niejednokrotnie kilkaset stron podczas gdy do oceny wniosku w pierwszym etapie wystarczyłaby jedynie część ogólna i istota modułu.

 

W ramach zmian w zakresie sposobu oceny wniosków wydłużono także czas spotkania panelowego dla każdego modułu w projekcie z 20 do 30 min, co w kontekście obszerności przedkładanej dokumentacji aplikacyjnej oraz liczby pytań ekspertów jest jak najbardziej słuszne i pozwoli lepiej zaprezentować projekt przed oceniającymi.

• "Spójność projektu”

Kryterium to zostało usunięte

 

• „Projekt spełnia horyzontalne zasady równości szans i niedyskryminacji”.

Wyodrębniono do osobnych kryteriów zagadnienia związane ze zgodnością projektu z Kartą Praw Podstawowych oraz Konwencją o Prawach Osób niepełnosprawnych. Świadczy to o wysokiej wadze, jaka będzie przykładana do ww. polityk horyzontalnych w nadchodzącym konkursie. Już w naborze nr 2 Ścieżki SMART dla pojedynczych wnioskodawców można było zauważyć znaczący wzrost liczby uwag do ww. kryterium formułowanych przez KOP.

 

• „Projekt spełnia zasadę zrównoważonego rozwoju”

Do tej pory ww. kryterium mogło zostać ocenione pozytywnie, jeśli wnioskodawca wykazał, że projekt będzie realizowany zgodnie z co najmniej 2 różnymi zasadami 6R (co musiało znaleźć potwierdzenie w 2 wskaźnikach środowiskowych) lub będzie miał pozytywny wpływ na inne niż te wymienione w 6R aspekty środowiskowe (tutaj wystarczył 1 wskaźnik środowiskowy gwarantujący poprawę wartości bazowej o co najmniej 10%.

 

Obecne zapisy kryterium dopuszczają, aby projekt:

• był realizowany zgodnie z co najmniej dwiema różnymi zasadami 6R (po 1 wskaźniku do każdej wybranej zasady 6R – tak jak do tej pory), lub
• był realizowany zgodnie z co najmniej jedną zasadą 6R (2 wskaźniki dla wybranej jednej zasady z 6R – nowa możliwość), lub
• posiadał pozytywny wpływ na inne niż 6R aspekty środowiskowe (2 wskaźniki, przy czym co najmniej 1 wskaźnik ulegnie poprawie o co najmniej 10% - zwiększono liczbę wskaźników koniecznych do spełniania z 1 do 2), lub
• spełniał co najmniej jedną zasadą z 6R (1 wskaźnik) i posiadał pozytywny wpływ na inne niż 6R aspekty środowiskowe (1 wskaźnik z poprawą o co najmniej 10%) – nowa możliwość.

 

Powyższa zmiana, a zwłaszcza dodanie możliwości wykazania 2 wskaźników w ramach jednej zasady 6R, znacznie ułatwi spełnienie ww. kryterium.

• „Współpraca przedsiębiorców innych niż MŚP”

Wykreślono informację, zawężającą ww. kryterium do projektów przewidujących realizację inwestycji produkcyjnych w modułach Wdrożenie innowacji lub Zazielenienie przedsiębiorstw lub Cyfryzacja. Oznacza to, że duże przedsiębiorstwo (z wyjątkiem małych spółek o średniej kapitalizacji; small-mid caps) jest zobligowane do współpracy z podmiotem z sektora MŚP prowadzącym działalność na terytorium Polski każdorazowo bez względu na rodzaj inwestycji i realizowane moduły. Ponadto, dodano zapis, że współpraca powinna być udokumentowana już na etapie składania wniosku.

• „Potencjał do realizacji modułu”

W dotychczasowych naborach obowiązywała zasada, że jeżeli prace B+R powierzone podwykonawcy są krytyczne dla osiągnięcia celu modułu B+R, wybór podwykonawcy oraz podpisanie z nim umowy warunkowej musi zakończyć się przed złożeniem wniosku o dofinansowanie. W praktyce oceniający traktowali właściwie każde zlecenie prac B+R na zewnątrz jako zadanie krytyczne, w tym realizację rutynowych analiz laboratoryjnych czy montaż lub wykonanie podzespołów lub elementów składowych większych systemów, nawet jeśli te zlecenia były realizowane według ścisłych wytycznych zamawiającego a podwykonawca nie tworzył po swojej stronie praw własności intelektualnej ani de facto nie wykonywał prac, które samodzielnie miałyby znamiona B+R. Jako krytyczne uważane były także podwykonawstwa przewidziane w odległych czasowo zadaniach przypadających np. na 4 czy 5 rok realizacji projektu (często niemożliwym było podpisanie umowy przed dniem złożenia wniosku na realizację prac w tak odległym horyzoncie czasowym), a także podwykonawstwa, których przedmiot zlecenia był pochodną wyników planowanych dopiero do realizacji prac B+R (co uniemożliwiało prawidłowe sformułowanie przedmiotu zamówienia, ponieważ nie była znana jego specyfikacja). Mimo powyższego, eksperci podchodzili do ww. zapisu literalnie i wymagali każdorazowo posiadania umów warunkowych już na etapie składania wniosku.

 

W obecnym naborze usunięto konieczność wyboru podwykonawców, także krytycznych, przed dniem złożenia wniosku. Zobowiązano jedynie wnioskodawcę do wykazania możliwości pozyskania podwykonawcy o wymaganym potencjale zgodnie z zaplanowanym harmonogramem rzeczowo-finansowym modułu. Zmiana ta jest w naszej ocenie dużym ułatwieniem i wyeliminowaniem często nierealnych do spełnienia warunków konkursu.

• „Innowacja w skali minimum krajowej jest efektem wyników prac B+R”

W ogłoszonym właśnie naborze ww. kryterium dedykowano tylko dla projektów składanych przez MŚP. W efekcie projekty MŚP będą mogły otrzymać maksymalnie 25 pkt. a projekty przedsiębiorstw innych niż MŚP 13 pkt. (25 pkt. – 12 pkt. za ww. kryterium). Nie dyskryminuje to przedsiębiorstw innych niż MŚP, ponieważ nie konkurują one bezpośrednio z MŚP (dla obu ww. kategorii wnioskodawców przewidziano 2 różne nabory z osobnymi alokacjami). Dodatkowo inne zapisy dokumentacji konkursowej obligują przedsiębiorstwa inne niż MŚP każdorazowo do realizacji modułu B+R, którego efektem jest innowacja co najmniej na skalę krajową, co automatycznie skutkowało przyznaniem 12 pkt. w ww. kryterium i tym samym pozbawiało go funkcji rankingującej. Ograniczenie omawianego kryterium tylko do podmiotów MŚP ma więc tylko charakter porządkujący.

 

• „Współpraca w związku z projektem”

Dodano wymóg, że współpraca z organizacją badawczą lub pozarządową musi być udokumentowana już na etapie składania wniosku.

 

• „Społeczne znaczenie innowacji”

Dodano zapis, że przyznanie punktów w tym kryterium jest możliwe pod warunkiem, że społeczne znaczenie innowacji zostało odzwierciedlone we wskaźnikach projektu na poziomie cech nowości rezultatu projektu.

W obecnie ogłoszonych konkursach łączna wartość pomocy publicznej oraz pomocy de minimis na projekt (rozumiany jako wszystkie wybrane przez wnioskodawcę moduły) nie może przekroczyć:

• 50 mln zł - dla projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa należące do kategorii MŚP,
• 70 mln zł - dla projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa należące do kategorii innej niż MŚP.

Dotychczas regulamin nie określał maksymalnej wielkości wnioskowanej dotacji, była ona określona w Rozporządzeniu (UE) nr 651/2014.  Przykładowo w module B+R (pomoc na projekty B+R) maksymalny poziom dofinansowania zgodnie z rozporządzeniem wynosił 35 mln euro (gdy więcej niż połowa kosztów kwalifikowanych była ponoszona w badaniach przemysłowych) lub 25 mln euro (gdy więcej niż połowa kosztów kwalifikowanych była ponoszona w pracach rozwojowych). Limity w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej, która ma zastosowanie w szczególności w module wdrożenia innowacji były jeszcze większe, zatem wprowadzenie ograniczeń pozwoli dystrybuować pomoc publiczną do większej liczby beneficjentów co należy uznać za zmiany korzystne.

 

Poza maksymalnymi progami wartości dofinansowania o jaką może ubiegać się jeden wnioskodawca wprowadzona została też minimalna wysokość wydatków kwalifikowalnych w ramach modułów B+R oraz Wdrożenie Innowacji, która wynosi obecnie 3 mln zł zarówno dla MŚP jak i dużych przedsiębiorstw. W przypadku realizacji zarówno modułu B+R, jak i Wdrożenie innowacji limit 3 mln zł odnosi się do jednego (wybranego) modułu.

W dotychczasowych naborach w ramach Ścieżki SMART, w module B+R istniała możliwość kwalifikowania do dofinansowania pełnego kosztu zakupu środków trwałych na trwale zainstalowanych w prototypie. Dnia 22 marca 2024 r., PARP i NCBR wydały komunikat, w którym doprecyzowano, że do kosztów budowy prototypu nie możemy zaliczać wydatków mogących stanowić samodzielne środki trwałe. Pokłosiem tej interpretacji jest usunięcie w obecnym naborze z Przewodnika kwalifikowalności wydatków, z modułu B+R pozycji „Kwalifikowane są koszty zakupu elementów służących do budowy prototypu i na stałe zainstalowanych w prototypie, instalacji pilotażowej lub demonstracyjnej”. Oznacza to, że w module B+R brak jest już możliwość kwalifikowania kosztu zakupu jakichkolwiek środków trwałych. Ich rozliczenie możliwe jest jedynie w formie amortyzacji, wynajmu lub leasingu przez okres i w zakresie w jakim są one wykorzystywane dla potrzeb projektu.

Do regulaminu konkursu wprowadzono zapisy uzależniające termin publikacji list rankingowych od liczby złożonych wniosków. W przypadku wpływu maksymalnie 1000 wniosków przewidywany termin na ocenę będzie wynosić maksymalnie 150 dni od zakończenia naboru, w tym termin oceny dla I etapu to 75 dni (po którym publikowana będzie lista projektów, które zakwalifikowały się do etapu II oraz lista projektów, które nie spełniły kryteriów). Złożenie większej liczby wniosków spowoduje wydłużenie terminu na każdym etapie oceny o 30 dni dla każdych kolejnych 500 złożonych wniosków. Do powyższych terminów należy doliczyć 10 dni na zatwierdzenie wyników i 7 dni na ich publikację.

 

Ww. zapisy urealniają termin publikacji wyników, który w poprzednim naborze pierwotnie został ustalony na 107 dni, a po wpłynięciu do PARP 2,7 tys. wniosków był kilkukrotnie zmieniany przez IP i obecnie wynosi już 320 dni kalendarzowe.

 

Ponadto w naborze dla MŚP skrócono czas na wprowadzenie uzupełnień po otrzymaniu wezwania z 21 do 14 dni kalendarzowych. Dla wnioskodawców innych niż MŚP, czas 14 dni kalendarzowych nie uległ zmianie.

• Nastąpiły zmiany porządkowe w zakresie liczby i nazw kryteriów. Usunięto m.in. kryterium „Istota modułu” i „Zgodność z przepisami dotyczącymi pomocy publicznej” a ich zawartość rozdysponowano pomiędzy inne kryteria.
• Dodano we wniosku o dofinansowanie konieczność opisu sposobu zarządzania projektem.